Д.Энхболд: Хэрэглэгчдийг аюулгүй, чанарын баталгаатай эмээр хангасан гэж үзэх боломжгүй

2022-04-12

УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилт, үр нөлөөний талаар хийсэн, Үндэсний аудитын газрын гүйцэтгэлийн аудитын тайланг сонслоо.

Аудитын тайлангийн танилцуулга: УИХ-ын 2014 оны 57 дугаар тогтоолоор баталсан Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилт хангагдаагүй байхад Засгийн газраас Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг баталж, эмийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар хүчингүй болгосон нь бодлогын хэрэгжилтийг дүгнэж, үр нөлөөг үнэлэх боломжгүй болгосон, Засгийн газрын 2020 оны 222 дугаар тогтоолоор Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газрыг байгуулсан нь эмийн зохицуулалтыг харилцан уялдаатай, нэгдмэл, төвлөрсөн удирдлагатай болгох алхам болсон ч Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлагийн бүтэц, орон тоо төлөвлөсөн хэмжээнд бүрдээгүй, үйл ажиллагаа жигдрээгүйгээс эмийн чанар, аюулгүй байдалд тавих хяналтыг бие даан хэрэгжүүлээгүй, эмийн гаж нөлөөг бүртгэх, хянах, мэдээлэх тогтолцоо бүрдээгүй, ДЭМБ-ын зөвлөмжийн дагуу Эмийн зохицуулалтын байгууллагын чадамжид 2 жил тутам үнэлгээ хийж баталгаажуулаагүй, эмийн бүртгэл, тусгай зөвшөөрөл олголт, үр дүнд тавих хяналтыг бүрэн хэрэгжүүлээгүй, эмийн чанарт хяналт тавьж буй лаборатори шинжилгээний зарим аргыг ашиглах боломжгүй, биоэквивалент судалгааг хийж эхлээгүй зэргээс хэрэглэгчдийг өндөр идэвхтэй, аюулгүй, чанарын баталгаатай эмээр хангасан гэж үзэх боломжгүй, Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, уламжлалт эмийн дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих тогтвортой, үр дүнд чиглэсэн бодлого хэрэгжүүлээгүйгээс уламжлалт эмийн түүхий эд импортоос хараат байгаа нь эмийн түүхий эдийг дотоодоос бэлтгэх, тарималжуулах чиглэлээр төрөөс дэмжлэг үзүүлэх шаардлагатайг харуулж байна. Мөн эрх зүйн зохицуулалтын нийцэлгүй байдлаас шалтгаалан зайлшгүй шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, өнчин эмийн үнийн дээд хязгаарыг санхүүжүүлэгч байгууллага тогтоож, хяналтын тогтолцоог алдагдуулсан, Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас зайлшгүй шаардлагатай эмийн жагсаалтад ороогүй эмийг хөнгөлөлттэй үнээр олгосон, зайлшгүй шаардлагатай эмийн жагсаалтыг батлах нэгдсэн стандарт, шалгуургүйгээс нотолгоонд суурилсан, эмчилгээний зааварт ороогүй зарим эмийг жагсаалтад оруулсан нь эмийн хүртээмж, санхүүжилтийн үр нөлөөг бууруулж, эмийн үнэ олон улсын жишиг үнэтэй харьцуулахад өндөр, Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас олгох санхүүжилт нэмэгдэж, хөнгөлөлттэй үнээр олгож буй эмийн нэр төрөл, үйлчилгээ олширсон ч мэдээллийн хүртээмж хомс, эмчилгээ хийлгэсэн хугацаа, давтамж зэрэг үр дүнгийн гүйцэтгэлийн хяналтыг орхигдуулсан, мэдээллийг нэгдсэн стандартаар цуглуулж, бүртгэж баримтжуулаагүйгээс үйлчилгээний хүрээ хязгаарлагдмал, хөтөлбөр, арга хэмжээ, санхүүжилтийн үр нөлөөг тооцох боломжгүй, өндөр өртөгт тусламж үйлчилгээний хамрах хүрээ, санхүүжилт нэмэгдсэн нь иргэдийн хувиасаа төлөх төлбөрийг бууруулж, санхүүгийн дарамтаас хөнгөлж байгаа ч өвчлөлийн шалтгааныг арилгах чиглэлээр нийгмийн эрүүл мэндийн дорвитой арга хэмжээ авч хэрэгжүүлээгүйгээс өвчлөл нэмэгдсэнээр сангийн хөрөнгө хүрэлцэхээргүй, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн бүртгэл, хяналт, удирдлагын мэдээллийн нэгдсэн системгүй, эрүүл мэндийн салбарт олон тооны программ хангамж ашиглаж хоорондын уялдааг хангаагүйгээс мэдээ, мэдээлэл зөрүүтэй, мэдээллийн ил тод, хүртээмжтэй, үнэн бодитой, найдвартай, иж бүрэн байх зарчим хангагдаагүй нь мэдээллийн хомсдолыг бий болгож, шийдвэр гаргах түвшинд ашиглаж байгаа мэдээлэл бодитой бус байна.

Аудитын тайлантай холбогдуулан гишүүд асуулт тавьж, байр сууриа илэрхийлснийг тоймлон хүргэе.

Ц.Мөнх-Оргил: Тайланг нэгдүгээр сард хийж бэлтгэжээ. Түүнээс хойш Засгийн газар, яамдад энэ талаарх зөвлөмж, албан бичгийг хүргүүлсэн үү. Харин ирүүлсэн үү, ямар нэгэн “хөдөлгөөн” гарч байна уу. Их ноцтой дүгнэлтүүд гаргасан байна. Эмийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэх ажлын хэсгийг байгуулаад, 6-7 сарын турш ажиллаж байна. Маш их олон асуудал бий. Жишээ нь, 2020 онд улсын төсвийн 210 тэрбум төгрөгөөр манай улс эм худалдаж авчээ. Улсын эмнэлгүүдийг эмээр хангахад үүний 150 тэрбумыг нь зарцуулсан бол 60 тэрбум төгрөг нь хөнгөлөлттэй эмэнд зориулагдсан байна. Аудитын дүгнэлт дурдсанаар тус мөнгийг үр дүн багатай зарцуулсан гэжээ. Үүнийг засах арга зам байна уу. Эмийн 44 үйлдвэр бий. Бидэнд сүүлд өгсөн мэдээллээр 38 болчихож. Үүний долоо нь үйлдвэрийн зохистой дадал буюу GMP-ыг нэвтрүүлсэн. Гэхдээ эдгээрийн зургаа нь дотоодын GMP-ыг нэвтрүүлсэн, нэг нь л олон улсын GMP-ыг баримталдаг. Эм боловсруулах үйлдвэрийн стандарт дэлхийд нэг л байгаа байх. Үүнийг нь Монголчлоод, хөнгөн хэлбэрээр дотооддоо боловсруулсан байхад 44 үйлдвэрийн зөвхөн зургаа нь л дотоодынхоо шаардлагыг хангаж байна. GMP буюу зохистой дадал нэвтрүүлсэн үйлдвэр л ажиллах эрхтэй гэж хуульд заасан байхад зөрчсөөр л. Үүнийг яагаад зогсоохгүй байна вэ? Бүртгэлгүй эмийг худалдаанд гаргаад байна гэж та хэлсэн. Үүнээс гадна бүртгэлтэй хэрнээ учир нь олдохгүй өчнөөн эм бий. Ажлын хэсгээс хийсэн хамгийн сүүлийн судалгаагаар гэхэд нэг ширхэг амлодипин 300-1600 төгрөгийн үнэтэй, дэлхийн 12 улсын 27 үйлдвэрлэгчээс манайд нийлүүлдэг байх жишээтэй. Үүнд ямар зөвлөмж өгөх вэ?

Г.Занданбат (Үндэсний аудитын газрын дарга): Аудитыг тайлагнаад, холбогдох байгууллагуудад хүргүүлсэн. Тайланг баталгаажуулахдаа ерөнхий аудиторын тушаал гаргадаг. Уг тушаалын нэг заалтад 2023 оны гуравдугаар сарын 15-ны зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авч, хариуг Үндэсний аудитын газар ирүүлэхийг Ерөнхий сайд, Сангийн сайд, Эрүүл мэндийн сайдад зөвлөсөн.

Д.Энхболд (Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ дотоод аудитын газрын дарга): GMP-гийн шаардлагыг хангахад тухайн аж ахуйн нэгжээс маш их хэмжээний санхүүжилт шаарддаг. Уг шаардлагыг хангаагүй үйлдвэрийг ажиллуулахыг ДЭМБ-аас ажиллуулахыг хориглодог. Эрүүл мэндийн яамнаас үүнд арга хэмжээ авах байх. Аудитын байгууллагаас ямар нэг арга хэмжээ авах чиг үүрэг байхгүй. Үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгч хүртэлх явцад хяналтын тогтолцоог сайжруулахгүй бол зөрчил, дутагдал гарсаар байх болно. ДЭМБ-аас 2016 онд үйлдвэрүүд шаардлага хангахгүй байгаа талаар дүгнэлт гаргасан ч хэрэгжүүлээгүй явсаар ирсэн тул хариуцсан салбар яамнаас анхаарах нь чухал. Хүний эмийн зөвлөлөөс 110 эмийг нэмж бүртгэсэн. Тус зөвлөл холбогдох журмын дагуу эмийг бүртгэлийг сайжруулах хэрэгтэй. Эмийн бүртгэлийн хавсралт материалууд дахь эмийн гаж нөлөө, туршилтын судалгааны үр нөлөөтэй маш сайн танилцаж байж бүртгэх, эсэхээ шийдэх ёстой. Гэтэл ингэж судлалгүйгээр эмийг бүртгэсэн тохиолдол бий бөгөөд тайланд тусгасан. Бүх эмийн үнийг аудитор судлах боломжгүй. Тиймээс зонхилох өвчлөлд хэрэглэдэг болон хөнгөлөлттэй эмийн жагсаалтад багтсан эмүүдэд судалгаа хийсэн. Артерийн даралт ихсэх өвчинд уудаг эм нь олон улсын зах зээл дэх жишиг үнээс 5.4-10 дахин өндөр өртөгтэй байсан. Тиймээс зайлшгүй шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, өмчийн эмийн үнийн дээд хязгаарыг тогтоох эрх зүйн орчныг нь тодорхой болгох шаардлагатай. Үүнийг тогтоодог хоёр хуулийн заалт нь хоорондоо зөрчилтэй байгаа учраас үүнд анхаарах талаар УИХ-д танилцуулах асуудалд бичсэн. Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас хамгийн өндөр дүнгээр үнийн хөнгөлөлт олгосон зарим бүлгийн эмийн үнэд судалгаа хийхэд импортолсноосоо 10-80 хувиар өндөр өртөгтэй байсан.

Ц.Сандаг-Очир: Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 427 дүгээр тушаалаар баталсан Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлогыг 2017 оны тушаалаар хүчингүй болгосон гэжээ. Хүчинтэй, баримталж буй бодлого байгаа юм уу. Хариуцлагын асуудал сул байна. Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилтийн үнэлгээг хийгээгүй гэнэ. Үүнийг хэн хийх ёстой байсан бэ? Эмийн үнийн дээд хязгаарыг Засгийн газар тогтоогоогүй, үнийн дээд хязгаарыг санхүүжүүлэгч байгууллага тогтоож байна гэжээ. Хэн гэдэг албан тушаалтан үүнийг зөрчиж байна вэ? 100 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газрыг байгуулсан. Тус агентлаг хэд дахин өндөр үнэтэй байгаа, чанаргүй эмийн асуудлыг шийдэх ёстой гэж ойлгож байгаа. Цаашид үүргээ биелүүлэхгүй бол хэрэггүй орон тоог төсвөөс санхүүжүүлэх шаардлагагүй.

Д.Энхболд: Эрүүл мэндийн салбарт 10 гаруй хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа. Эдгээрийн үр дүнг хэн үнэлэх ёстой вэ гэхээр Эрүүл мэндийн яамны Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газар. Тус газар хөтөлбөрт тогтмол хугацаанд үр дүн гарч байна уу, цаашид хэрэгжүүлэх ямар арга зам байна вэ гэдгийг үнэлж, дүгнэх ёстой. УИХ-аас баталсан Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого хүчинтэй хэвээр. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуульд зааснаар эмийн үнийн дээд хязгаарыг Засгийн газар тогтоох ёстой. Гэтэл Эрүүл мэндийн тухай хуульд зааснаар Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөл үүнийг тогтооно гээд хуулийн зөрчил үүссэн. Одоогоор тус зөвлөл үнийн дээд хязгаарыг тогтоож байгаа. Хараат бус Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газрыг байгуулсан нь дэвшил гэдгийг аудитаар тодотгоод, эмийн чанарт анхаарч ажиллах чиг үүргийнх нь хүрээнд холбогдох лабораториудыг ажиллуулахыг зөвлөмж болгосон гэв.

Сэтгэгдэл