“Монголд төлөөллийн ардчиллын институтууд чиг үүргээ хэрхэн хэрэгжүүлж байна вэ” сэдэвт эрдэм шинжилгээний судалгаа, бодлогын зөвлөмж танилцуулах хурал өнөөдөр боллоо. МУИС, Удирдлагын академи, Отгонтэнгэр их сургуулийн багш, судлаачдын хийж гүйцэтгэсэн дараах гурван судалгааг хурлын үеэр хэлэлцүүлж, зөвлөмж танилцуулав.
Доктор Г.Туяагэрэл, Д.Уртнасан нар Монгол Улсын хууль тогтоох институтийн төлөөллийн чиг үүргийн хэрэгжилтийг үнэлэх судалгааг танилцууллаа. Монгол Улс парламентын тогтолцоонд шилжээд 30 жил болсон хэдий ч хууль тогтоох институтийн ард түмнийг төлөөлөх чиг үүрэг багасах, төлөөллийн ардчиллыг бэхжүүлэхэд чиглэсэн үндсэн үүрэг нь бүдгэрэх, улмаар институтэд итгэх олон түмний итгэл буурах байдал ажиглагдаж байгаа аж. Тиймээс хууль тогтоох институтийн төлөөллийн чиг үүргийн хэрэгжилтийг судалснаар ардчиллын бэхжилт, бодлогын үр өгөөж, хууль тогтоох эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх институтийн хариуцлагатай, улмаар төлөөллийн засгийн үйл ажиллагаанд итгэх ард түмний итгэл, улс төрийн тогтолцооны дэмжлэгийг тодорхойлох боломж бүрдэх ач холбогдолтой.
Судалгааг дараах үндсэн гурван чиглэлд хийсэн байна. Үүнд
Төрийн институтийн талаарх олон нийтийн санаа бодлын судалгааны үр дүнгээс үзэхэд
Хууль тогтоох интститутийн төлөөллийн чиг үүргийнхэрэгжилтийг үнэлэхдээ 2020 оны сонгуулиар байгуулагдсан УИХ-ын гишүүдийн парламентын дотор болон гадна гүйцэтгэх чиг үүрэгт дүн шинжилгээ хийсэн. УИХ-ын гишүүдийн ирц, байнгын, дэд, түр хорооны ирцтэй танилцсан. Ингэхэд
Хууль тогтоомжид саналаа тусгах нь иргэдийн төлөөллийг хангах үндэслэл юм. Үүнтэй холбоотойгоор хууль тогтоох институтийн төлөөллийн чиг үүргийн хэрэгжилтэд сөргөөр нөлөөлж байгаа дараах асуудлууд байна.
Улс төрийн намын төлөвшил, дотоод ардчилал сул байгаа нь нэр дэвшигчдийг сонгон шалгаруулахад албан бус, далд хэлбэр давамгайлах хандлага үүсгэж байна.
Улс төрийн намууд сонгуулийн тогтолцоог өөрчлөн, гишүүдийн тоог нэмснээр парламентын төлөөлөх чадвар хангагдаж, улс орны өмнө тулгамдаж буй бүх асуудал шийдэгдэнэ гэсэн үзэл санааг иргэд, олон нийтэд маш хүчтэй тавьсан. Иргэдэд төрүүлсэн найдвар сонгуулийн дүнд бүрэлдэхгүй тохиолдолд сонгуулийн тогтолцоо, улс төрийн нам, парламентад итгэх иргэдийн итгэл улам бүр буурах хандлагатай байна.
Доктор Б.Одгэрэл, Г.Золзаяа, Г.Жаргалмаа нар “Бүх түвшний төлөөллийн институцэд эмэгтэйчүүдийн төлөөллийг нэмэгдүүлэх боломж, арга зам” сэдэвт судалгааг танилцууллаа.
Эмэгтэйчүүдийг улс төрийн төлөөллөөр сонгогдоход боловсрол, соёл, нийгмийн хэм хэмжээ, манлайлал, хууль, эрх зүй, бодлого давуу нөлөөлж буй хүчин зүйлс болж байгааг судалгааны үр дүн харуулсан байна. Эдгээр хүчин зүйлс сонгогчдын төлөөллөө сонгоход 37.5 хувийн хамааралтай байна. Толруулбал, боловсрол 0.27, эмэгтэйчүүдийн манлайлал 0.26 функтын хамааралтай байгаа аж.
Эмэгтэйчүүдийг сонгоход сонгогчид бэлэн байгаа бөгөөд тэдний хувийн манлайлал, боловсрол, чадвар нь сонголт хийх голлох хүчин зүйл болж буй юм байна.
Доктор Ц.Дэлгэржаргал, Т.Түмэнцогтоо нар “Аймаг, сумын ИТХ-ын төлөөлөх чиг үүрэг, түүний хэрэгжилтийн судалгаа”-г танилцуулав.
Тус судалгааны үр дүнгээс харахад аймаг, сумын ИТХ нь иргэдийн саналыг тодорхой хэмжээнд авч, түүнийгээ шийдвэрт тусгах ажлыг зохих түвшинд гүйцэтгэдэг байна.Гэхдээ аймаг, сумын ИТХ-ын шийдвэрт иргэдийн саналыг бодитой тусгах ажил нь тухайн асуудлын онцлог болоод ИТХ-ын чиг үүрэгт хамаарах асуудлын цар хүрээнээс хамаардаг болох нь харагдлаа. Аймаг, сумын ИТХ иргэдийн саналыг авахдаа уулзалт, ярилцлага, асуулга судалгаа, цахим технологийг түлхүү ашигладаг байна.
Судалгаанд хамрагдсан иргэдийн 37 хувь нь ИТХ-ын талаар тодорхой ойлголт, мэдлэггүй болох нь ажиглагдсан байна.
Судалгааны хүрээнд ИТХ-ын талаарх ойлголт, мэдлэгийг сайжруулах, ИТХ-ын шийдвэрт иргэдийн саналыг бодитой тусгах, иргэдтэй эргэх холбоотой ажиллах санал дэвшүүлсэн байна.
Бэлтгэсэн Б.Уянга